Cơ thể sẽ tiếp nhận chất dinh dưỡng và vitamin khi ăn những thực phẩm lành mạnh. Tuy nhiên, khi gặp vấn đề về hấp thu, cơ thể sẽ không thể tận dụng hết lợi ích từ những chất dinh dưỡng đó. Tình trạng này thường xuất hiện với các triệu chứng như đầy hơi, đặc biệt là tiêu chảy.
Quan trọng hơn, khi không được điều trị kịp thời và đúng cách, người mắc hiện tượng hấp thu kém có nguy cơ cao mắc các vấn đề nghiêm trọng như nhiễm trùng và gãy xương.
1. Hiện tượng hấp thu kém là gì?
Vai trò chủ yếu của ruột non là hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm bạn ăn để truyền vào máu. Hiện tượng hấp thu kém diễn ra khi ruột non gặp rối loạn, không thể hấp thụ đủ chất dinh dưỡng và chất lỏng cần thiết.
Các chất dinh dưỡng khó khăn hấp thụ bao gồm chất dinh dưỡng đa lượng (protein, carbohydrate, và chất béo), cũng như chất dinh dưỡng đơn (vitamin và khoáng chất).
2. Nguyên nhân của hiện tượng hấp thu kém
Bình thường, cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng từ ruột non vào máu thông qua hệ thống tiêu hóa. Máu sau đó sẽ mang chất dinh dưỡng, như protein hoặc canxi, đến xương, cơ bắp và các cơ quan khác.
Nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến hiện tượng hấp thu kém, từ các bệnh tình đến nhiễm trùng hoặc dị tật bẩm sinh.
Các yếu tố có thể gây ra hiện tượng hấp thu kém bao gồm:
- Tổn thương ruột do nhiễm trùng, viêm, chấn thương, hoặc phẫu thuật
- Sử dụng kháng sinh trong thời gian dài
- Mắc các bệnh như celiac, bệnh Crohn, viêm tụy mãn tính, hoặc xơ nang
- Thiếu hụt lactase hoặc không dung nạp lactose
- Mắc một số khuyết tật bẩm sinh hoặc phát sinh sau khi sinh, như chứng mất mật khi đường mật không phát triển bình thường và ngăn cản sự chảy của mật từ gan
- Bệnh về túi mật, gan, hoặc tuyến tụy
- Bệnh ký sinh trùng
- Tổn thương niêm mạc ruột do xạ trị
- Một số loại thuốc có thể tổn thương niêm mạc ruột, chẳng hạn như tetracycline, colchicine hoặc cholestyramine.
Khi thực hiện phẫu thuật cắt bỏ một phần ruột non, bạn mất một phần diện tích bề mặt hấp thụ chất dinh dưỡng.
Đối với người mắc bệnh Celiac, đường ruột có thể bị tổn thương, gây khó khăn trong quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng vào máu.
Hội chứng kém hấp thu có thể xuất phát từ vấn đề tiêu hóa. Dạ dày không sản xuất đủ enzym để tiêu hóa thức ăn, hoặc cơ thể không thể kết hợp thức ăn với enzym và axit dạ dày.
Hội chứng ruột ngắn (SBS) là một nguyên nhân khác khiến khả năng hấp thụ của ruột giảm. SBS có thể xuất phát từ dị tật bẩm sinh hoặc sau phẫu thuật.
Các yếu tố khác như nấm nhiệt đới phổ biến ở Caribê, Ấn Độ và Đông Nam Á cũng có thể gây ra hội chứng kém hấp thu. Bệnh này liên quan đến yếu tố môi trường như độc tố trong thực phẩm, nhiễm trùng hoặc ký sinh trùng.
Một nguyên nhân hiếm hơn là bệnh Whipple, do nhiễm khuẩn.
3. Những yếu tố tăng nguy cơ mắc hội chứng kém hấp thu
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc hội chứng kém hấp thu bao gồm:
- Tiền sử gia đình có bệnh xơ nang hoặc kém hấp thu
- Uống nhiều rượu
- Phẫu thuật ruột trước đó
- Sử dụng một số loại thuốc như thuốc nhuận tràng hoặc dầu khoáng
- Đến các vùng như Caribe, Ấn Độ và Đông Nam Á
4. Các triệu chứng của hội chứng kém hấp thu
Khó chịu ở bụng, có thể đi kèm với khí và đầy hơi, là một trong những dấu hiệu của hội chứng kém hấp thu. Tiêu chảy mãn tính là một triệu chứng phổ biến, cần liên hệ bác sĩ khi gặp các triệu chứng này.
Các triệu chứng phát sinh do hội chứng kém hấp thu là kết quả của sự thiếu hụt chất dinh dưỡng. Các triệu chứng thay đổi tùy thuộc vào chất dinh dưỡng cụ thể không được hấp thụ đúng cách.
Các triệu chứng khác là do sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, như:
- Chất béo: Phân sáng, mềm, mùi hôi, khó xả và có thể nổi hoặc dính vào bồn cầu.
- Chất đạm: Khô tóc, rụng tóc hoặc giữ nước, dẫn đến sưng và nặng cảm.
- Một số loại đường: Đầy hơi, khí hoặc tiêu chảy.
- Một số loại vitamin: Thiếu máu, suy dinh dưỡng, huyết áp thấp, giảm cân hoặc suy nhược cơ thể.
- Phát ban da có vảy.
Tình trạng kém hấp thu có thể ảnh hưởng đến mọi người, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em có thể không phát triển bình thường.
Một dấu hiệu ở trẻ là tránh ăn một số loại thức ăn.
5. Các biến chứng của hội chứng kém hấp thu
Nếu cơ thể bạn thiếu hụt vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng quan trọng, bạn có thể phải đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng. Hội chứng kém hấp thu, khi không được chăm sóc, có thể gây ra một số nguy cơ đáng kể:
- Tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng
- Loãng xương (mật độ xương giảm), làm tăng khả năng gãy xương
- Trẻ em có thể phát triển chậm và tăng cân chậm
Một số chất dinh dưỡng như vitamin A và kẽm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ miễn dịch và sự phát triển đúng đắn. Nếu cơ thể không hấp thụ những vitamin và khoáng chất này, sức khỏe của bạn có thể bị ảnh hưởng.
6. Nhóm người có rủi ro cao mắc hội chứng kém hấp thu
Trẻ em mắc cúm dạ dày nặng có khả năng cao hơn về hội chứng kém hấp thu trong thời gian ngắn.
Nếu bạn gặp vấn đề ngắn hạn, có khả năng bạn không cần điều trị ngay. Hội chứng kém hấp thu có thể xảy ra khi bạn mắc các vấn đề tiêu hóa như:
- Bệnh xơ nang (tăng sản xuất chất nhầy đặc làm cản trở quá trình tiêu hóa)
- Bệnh celiac
- Bệnh Crohn (gây viêm nhiễm làm suy giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng)
Các yếu tố khác cũng tăng khả năng mắc hội chứng:
- Sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc kháng sinh trong thời gian dài.
- Phẫu thuật đường ruột
- Đi du lịch đến những vùng nổi tiếng với ký sinh trùng đường ruột
7. Quá trình chẩn đoán hội chứng kém hấp thu
Khi bác sĩ nghi ngờ bạn mắc hội chứng kém hấp thu, hãy cung cấp thông tin về các triệu chứng bạn trải qua, chẳng hạn như tiêu chảy mãn tính, thiếu hụt chất dinh dưỡng, hoặc giảm cân đột ngột mặc dù bạn ăn uống đủ và lành mạnh. Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để xác định nguyên nhân, bao gồm:
- Kiểm tra phân: Lượng chất béo cao trong phân có thể là dấu hiệu của hội chứng kém hấp thu và là phương pháp kiểm tra đáng tin cậy.
- Kiểm tra hơi thở bằng hydro lactose: Đo lượng hydro trong hơi thở sau khi uống dung dịch lactose để đánh giá khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
- Kiểm tra không dung nạp lactose: Xác định khả năng hấp thụ lactose thông qua xét nghiệm hơi thở.
- Xét nghiệm máu: Đo mức độ chất dinh dưỡng trong máu như vitamin B12, D, folate, sắt, canxi, và protein.
- Xét nghiệm mồ hôi: Nghiên cứu mẫu mồ hôi để kiểm tra sự thiếu hụt enzym tiêu hóa thức ăn.
- Sinh thiết ruột non: Thu mẫu tế bào từ ruột non để kiểm tra có dấu hiệu nhiễm trùng hay vấn đề khác hay không.
- Nội soi và các xét nghiệm hình ảnh: Kiểm tra cấu trúc của hệ tiêu hóa để tìm ra vấn đề.
8. Phương pháp điều trị hội chứng kém hấp thu
Điều trị hội chứng kém hấp thu phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể gây ra vấn đề.
Bạn có thể thực hiện một chế độ ăn đặc biệt, chọn các thực phẩm dễ tiêu hóa và hấp thụ tốt hơn. Bạn cũng có thể được cung cấp các bổ sung dinh dưỡng để bù đắp chất dinh dưỡng bị thiếu. Đồng thời, quan sát tình trạng của bạn để phát hiện các dấu hiệu mất nước, như tăng cảm giác khát, giảm lượng nước tiểu, khô miệng, khô da hoặc lưỡi.
Trong một số trường hợp, nếu hội chứng kém hấp thu do đường ruột hoạt động quá mạnh, bác sĩ có thể kê thuốc để giảm bớt hoạt động của đường ruột, tạo thêm thời gian cho chất dinh dưỡng hấp thụ vào máu.
Đối với trường hợp nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê kháng sinh để điều trị.
Khám bệnh thường bắt đầu với việc giảm các triệu chứng như tiêu chảy. Những loại thuốc như loperamide có thể hữu ích trong trường hợp này.
Ngoài ra, bác sĩ sẽ cung cấp dịch vụ chăm sóc tùy thuộc vào nguyên nhân của vấn đề hấp thụ. Nếu không dung nạp lactose, có thể được khuyến khích tránh sữa và các sản phẩm từ sữa hoặc sử dụng viên men lactase. Chuyên gia dinh dưỡng cũng có thể tham gia để lập kế hoạch điều trị, bảo đảm bạn đang nhận đủ chất dinh dưỡng. Họ có thể đề xuất:
- Chất bổ sung enzyme: Giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng mà nó không tự hấp thụ được.
- Thuốc bổ sung vitamin: Tăng cường vitamin hoặc chất dinh dưỡng để bù đắp cho chất không hấp thụ được.
- Thay đổi chế độ ăn: Điều chỉnh chế độ ăn để tăng hoặc giảm một số loại thực phẩm hoặc chất dinh dưỡng. Ví dụ, tránh thực phẩm giàu chất béo để giảm tiêu chảy và tăng cường thực phẩm giàu kali giúp cân bằng điện giải.
Bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng có thể hỗ trợ lên kế hoạch điều trị để kiểm soát triệu chứng và đảm bảo cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng và nước cần thiết để hoạt động bình thường.
9. Phòng ngừa hội chứng ruột kém hấp thu
Không phải lúc nào hội chứng kém hấp thu cũng có thể ngăn chặn, đặc biệt là khi bạn mắc bệnh celiac, xơ nang hoặc các bệnh mãn tính khác. Những bệnh này thường là liên tục và kéo dài, từ vài tháng đến suốt đời.
Tuy nhiên, hợp tác chặt chẽ với bác sĩ để kiểm soát tình trạng là quan trọng. Việc sử dụng thuốc nhuận tràng và kháng sinh cần được thực hiện cẩn thận và chỉ khi cần thiết.
Nếu bạn thực hiện chế độ ăn đặc biệt giàu chất dinh dưỡng, hãy thảo luận với bác sĩ, y tá hoặc chuyên gia dinh dưỡng nếu có bất kỳ thắc mắc nào.
Vui lòng kiểm tra website chính thức để cập nhật thông tin sức khỏe và chăm sóc sức khỏe hàng ngày.
\nĐể đặt lịch khám tại viện, vui lòng gọi HOTLINE\nhoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám nhanh chóng trên ứng dụng MyMinprice để quản lý lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi.
Nguồn tham khảo: webmd.com, healthline.com