Hội chứng tiền đình: Đặc điểm, phân loại và triệu chứng lâm sàng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Huỳnh An Thiên - Bác sĩ Nội thần kinh - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Đà Nẵng.

Hội chứng tiền đình thường biểu hiện bằng cảm giác chóng mặt phổ biến. Tình trạng này ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, làm việc và di chuyển. Mặc dù đa số trường hợp mắc hội chứng tiền đình không đe dọa tính mạng, nhưng chất lượng cuộc sống của người bệnh thường bị suy giảm.

Hệ thống tiền đình bao gồm các bộ phận của tai trong, dây thần kinh sọ số VIII và não bộ xử lý thông tin cảm giác liên quan đến việc kiểm soát sự cân bằng và chuyển động của mắt và cơ thể. Bất kỳ bệnh lý hoặc chấn thương làm tổn thương các thành phần nêu trên đều gây ra hội chứng tiền đình. Ngoài ra, rối loạn tiền đình cũng có thể xuất phát hoặc trở nên tồi tệ hơn do các điều kiện di truyền hoặc môi trường hay đôi khi xảy ra mà không rõ nguyên nhân.

Các chẩn đoán về tình trạng rối loạn tiền đình trong hội chứng tiền đình phổ biến nhất bao gồm chứng chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, viêm mê đạo và viêm dây thần kinh tiền đình, bệnh Meniere, bệnh thủy đậu thứ phát. Ngoài ra, những tổn thương trong não, ảnh hưởng đến nhân tiền đình cũng gây ra các triệu chứng mất thăng bằng cho người bệnh. Theo đó, việc tiếp cận chẩn đoán và điều trị cần tùy thuộc vào phân loại của hội chứng tiền đình.

Hội chứng tiền đình được phân loại thành hai dạng là hội chứng tiền đình ngoại vi hoặc hội chứng tiền đình trung ương. Sự phân loại này dựa trên vị trí rối loạn chức năng của con đường phản xạ tiền đình. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng nguyên nhân của hội chứng tiền đình do yếu tố tâm lý.

Hội chứng tiền đình ngoại vi xảy ra khi nguyên nhân gây bệnh liên quan đến tai trong, bao gồm các vấn đề với kênh bán nguyệt, ốc tai và dây thần kinh tiền đình.

Chứng chóng mặt tư thế kịch phát lành tính chiếm tỷ lệ cao nhất, 32% trong tất cả các bệnh lý thuộc hội chứng tiền đình ngoại vi. Các nguyên nhân khác bao gồm bệnh Meniere (12%), hội chứng hở ống bán khuyên trên, viêm mê đạo và chóng mặt do thị giác. Thậm chí, cảm lạnh, cúm, nhiễm trùng có thể gây chóng mặt nếu ảnh hưởng đến tai trong hoặc sử dụng một số loại thuốc như aminoglycoside hoặc chấn thương sọ. Nếu chóng mặt do chuyển động, cũng được xem là thuộc hội chứng tiền đình ngoại vi.

Người bị chóng mặt ngoại vi thường có các triệu chứng từ nhẹ đến trung bình như mất cân bằng, buồn nôn, nôn, giảm thính lực, ù tai, đầy hơi và đau trong tai. Tình trạng này thường cải thiện trong vài ngày đến vài tuần do khả năng bù trừ của hệ tiền đình ngoại biên.

Hội chứng tiền đình trung ương xuất phát từ tổn thương tới các trung tâm cân bằng trong hệ thần kinh trung ương. Thường xảy ra do tổn thương ở não hoặc tiểu não và ít gây ảo giác chuyển động hay buồn nôn so với nguyên nhân từ bên ngoài.

Hội chứng tiền đình trung ương có thể đi kèm với những khiếm khuyết thần kinh như nói chậm và nhìn đôi, đặc biệt là chứng rung giật nhãn cầu bệnh lý.

Những tổn thương ở hệ thống thần kinh trung ương có thể dẫn đến hội chứng tiền đình trung ương bao gồm tổn thương máu hoặc xuất huyết, khối u ở tiểu não, rối loạn cột sống cổ như thoái hóa đốt sống cổ, hội chứng cột tủy bên, dị tật Chiari, đa xơ cứng, bệnh Parkinson cũng như các rối loạn chức năng não nói chung.

So với hội chứng tiền đình ngoại vi, hội chứng tiền đình trung ương thường ít cải thiện hoặc có cải thiện chậm do tổn thương ở não ít có khả năng bù trừ.

Hệ thống tiền đình, bao gồm tai trong và não, điều khiển cân bằng và mắt. Nếu bị tổn thương, hội chứng rối loạn tiền đình gây chóng mặt, mất cân bằng, rối loạn thị lực, buồn nôn, cảm giác "say sóng", nhức đầu, nói lắp, thay đổi thính giác, nhận thức, tâm lý, khó tập trung, dễ phân tâm, quên, mất trí nhớ ngắn hạn...

Tiền đình bắt đầu từ tai và não, cần đánh giá kỹ lưỡng từ tai trong. Sử dụng thông tin y tế, thăm khám, xét nghiệm chức năng tiền đình và loại trừ nguyên nhân khác.

Chẩn đoán dựa trên kiểm tra chức năng tiền đình, thính lực và hình ảnh học sọ não để xác định vị trí tổn thương.

Điều trị tùy thuộc vào triệu chứng, tiền sử và tình trạng sức khỏe tổng quát. Điều chỉnh tư thế, tái định vị sỏi ốc tai và thay đổi lối sống có thể giúp kiểm soát chứng chóng mặt.

• Giao tiếp xã hội:

Các triệu chứng từ hội chứng tiền đình thường vô hình, ảnh hưởng tới tâm lý. Bệnh nhân cần hỗ trợ thay đổi lối sống để tránh trầm cảm, lo lắng và thấp thỏm không cần thiết.

• Sử dụng thuốc:

Việc sử dụng thuốc phụ thuộc vào loại rối loạn và giai đoạn. Thuốc có thể giảm chóng mặt, tiền đình hoặc an thần. Đối với tổn thương trong não, cần chỉ định thuốc phù hợp như do đột quỵ, viêm não hay thoái hóa.

• Phẫu thuật:

Khi điều trị y tế không hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét. Đối với hội chứng tiền đình ngoại biên, phẫu thuật có thể ổn định tai trong. Còn hội chứng tiền đình trung ương có hạn chế do tổn thương não.

Hội chứng tiền đình không nguy hiểm nhưng gây cảm giác chóng mặt, ảnh hưởng sinh hoạt. Hiểu biết và điều trị là cần thiết.

\n
• \nKhi nào nghiệm pháp Romberg dương tính\n
\n
• \nHỏi đáp: Bị tiền đình có kết quả xét nghiệm máu vượt mức quy định có sao không?\n
\n
• \nBệnh Meniere có chữa khỏi được không?\n
\n