Hội chứng viêm màng não: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Bài viết được chuyên gia tư vấn: TS.BS Huỳnh An Thiên - Bác sĩ Nội thần kinh - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Đà Nẵng.

Hội chứng viêm màng não xảy ra khi màng não bị tổn thương do nhiều nguyên nhân khác nhau. Có thể xuất hiện các triệu chứng như co giật, rối loạn thực vật hoặc hôn mê, gây nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân.

Đối với não bộ và tủy sống, màng não là lớp bảo vệ. Màng não gồm 3 lớp:

• Màng cứng: Là lớp màng xơ dày, gắn chặt vào bên trong xương sọ, gồm 2 lá dính liền nhau trong khoang sọ và chỉ tách ra ở những điểm tạo thành khoang tĩnh mạch;
• Màng nhện: Màng mỏng, bao gồm sợi lỏng lẻo và nằm gần mặt trong của màng cứng;
• Màng nuôi (hay màng mềm): Lớp màng dính sát vào cấu trúc não, chứa nhiều mạch máu. Ở giữa màng nhện và màng nuôi là khoang dưới nhện - chứa dịch não tủy. Dịch não tủy là chất lỏng không màu, dung tích khoảng 130ml. Chức năng của nó là bảo vệ não khỏi chấn thương cơ học, cung cấp dưỡng chất cho các tế bào thần kinh và loại bỏ chất chuyển hóa của hệ thần kinh.

Màng não bao quanh, bảo vệ não, tủy sống và phần đầu dây thần kinh sọ não. Khi màng não bị tổn thương do xuất huyết dưới nhện, u, viêm màng não, phù não,... sẽ xuất hiện hội chứng màng não.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice chuyên tư vấn và điều trị hội chứng màng não. Hội chứng này có 3 nhóm triệu chứng: kích thích màng não, dịch não tủy, và tổn thương não.

Để chẩn đoán hội chứng màng não, yếu tố quan trọng là sự thay đổi về dịch não tủy. Nếu có triệu chứng kích thích màng não nhưng dịch não tủy không thay đổi, thì đó không được coi là hội chứng màng não mà là phản ứng màng não.

• Bệnh nhân mệt mỏi, môi khô, khát nước, tiểu ít và đau nhức toàn thân;
• Sốt cao, mạch chậm và không đều, da khô nóng, ăn uống kém.

Tam chứng màng não

• Đau đầu: Triệu chứng phổ biến nhất, bệnh nhân cảm thấy đau đầu mạnh ở vùng trán và sau gáy, tăng khi gặp tiếng động hoặc ánh sáng, thuốc giảm đau không hiệu quả;
• Nôn mửa: Nôn mửa đột ngột, không có cảnh báo trước, sau khi nôn đau đầu giảm;
• Táo bón, không điều trị được bằng thuốc nhuận tràng. Trẻ em có thể bị tiêu chảy.

Triệu chứng thực thể

• Rối loạn tâm thần: Bệnh nhân có thể trầm cảm hoặc loạn thần;
• Rối loạn ý thức: Dẫn đến hôn mê;
• Co cứng cơ: Có khiến cơ cứng, đặc biệt là ở vùng cổ lưng;
• Rối loạn cơ tròn: Khó điều khiển tiểu tiện, bại liệt chi;
• Tăng phản xạ gân xương đều tứ chi;
• Tăng cảm giác đau toàn thân, sợ ánh sáng;
• Rối loạn thần kinh giao cảm: Mặt đỏ hoặc tái, vã mồ hôi lạnh;

Triệu chứng tập trung tại một khu vực: Động kinh, bại liệt chi, tổn thương dây thần kinh sọ não.

• Dịch não tủy có thể bình thường hoặc thay đổi do nguyên nhân bệnh;
• Màu sắc của dịch não tủy: Bình thường nhưng có thể có màu vàng chanh, đỏ máu hoặc đục tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ, màu đỏ do xuất huyết màng não, chấn thương sọ não, bệnh máu, vỡ dạng mạch máu, tăng huyết áp, viêm màng não cấp, màu vàng do xuất huyết lâu dần trong dịch não tủy hoặc do lao màng não. Màu đục do viêm màng não mủ. Màu trong suốt cũng có thể do lao, siêu vi,... cần xét nghiệm;
• Áp lực dịch não tủy tăng trên 20cmH2O khi thăm khám thắt lưng ở tư thế nằm (áp lực bình thường là 7 - 20cmH2O);
• Các xét nghiệm sinh hóa có thể bình thường hoặc thay đổi ở các thành phần như Protein, NaCl, Glucose,...;
• Xét nghiệm vi khuẩn: Soi tìm hoặc nuôi cấy có thể phát hiện một số vi khuẩn gây bệnh trong dịch não tủy;
• Tế bào: Kết quả có thể bình thường hoặc tăng bạch cầu lympho hoặc neutro.

Phải phân biệt chẩn đoán hội chứng màng não với phản ứng màng não và một số trường hợp giả màng não như đau cơ, đau xương, đau cột sống, viêm khớp, viêm xương, nhiễm virus hoặc chấn thương vùng cột sống cổ.

• Viêm màng não mủ: Triệu chứng xuất hiện đột ngột, cấp tính với sốt cao, nhiễm trùng, nhiễm độc và biểu hiện màng não rầm rộ. Dịch não tủy có màu đục như nước vo gạo, khi xét nghiệm sinh hóa sẽ thấy glucose và muối giảm, tế bào bạch cầu đa nhân trung tính thoái hóa. Khi nuôi cấy dịch não tủy sẽ phát hiện có vi khuẩn gây mủ;
• Viêm màng não do virus: Hội chứng màng não xảy ra cấp tính rầm rộ, dịch não tủy có màu trong, albumin tăng, glucose và muối bình thường, tế bào lympho tăng;
• Viêm màng não lao: Bệnh nhân gầy sút, chán ăn, mệt mỏi, sốt nhẹ vào buổi chiều; dịch não tủy có màu trong hoặc vàng chanh, xét nghiệm thấy tăng protein, giảm glucose và muối; xét nghiệm tế bào chủ yếu tăng lympho và nuôi cấy có thể tìm được vi khuẩn lao;
• Xuất huyết dưới nhện (chảy máu màng não): có biểu hiện nhức đầu dữ dội, có thể đi kèm rối loạn ý thức, dấu hiệu màng não rõ. Khi chọc dò dịch não tủy thấy có máu không đông. Khi chụp cắt lớp vi tính sọ não sẽ thấy máu trong khoang dưới nhện. Ở người trẻ tuổi, xuất huyết màng não thường do dị dạng mạch và trường hợp này cần chụp mạch não để chẩn đoán xác định.

Hội chứng màng não là tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy, khi có biểu hiện của hội chứng màng não, cần thăm khám để chẩn đoán và điều trị kịp thời.

\n
• \nLịch tiêm vắc-xin viêm màng não do não mô cầu BC\n
\n
• \nCấu tạo của màng não\n
\n
• \nViêm màng não do siêu vi: Chẩn đoán và điều trị\n
\n