Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân có lỗ mở khí quản một cách tỉ mỉ

Bài viết chuyên sâu từ Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Lê Đức Hoàng - Chuyên gia Hồi sức cấp cứu - Khoa Hồi sức Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Đà Nẵng.

Chăm sóc lỗ mở khí quản cho bệnh nhân cần được thực hiện hàng ngày để bảo vệ sức khỏe. Công việc chăm sóc bao gồm hút đờm, thay băng, rửa lỗ mở khí quản, thay hoặc vệ sinh canuyn và khí dung chống bội nhiễm tại chỗ.

Mở khí quản là quá trình tạo ra một đường thông khí tạm thời hoặc vĩnh viễn để tiếp nhận không khí trực tiếp vào khí quản. Thủ thuật này thường được thực hiện khi đường hô hấp trên bị tắc nghẽn, hỗ trợ thở hoặc điều trị một số bệnh lý khác.

Thủ thuật mở khí quản mang lại nhiều lợi ích như giảm thiểu rủi ro về hô hấp, hỗ trợ việc hút đờm và dãi, tối ưu hóa việc đưa thuốc và oxy vào đường hô hấp, cũng như cải thiện tuần hoàn máu trong hệ thống tĩnh mạch.

Lỗ mở khí quản (hay còn gọi là lỗ thở) là một con đường truyền không khí thẳng vào khí quản mà không đi qua đường mũi họng. Lỗ thở này có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn. Trong trường hợp mở khí quản lâu dài, người bệnh hoặc người thân cần biết cách vệ sinh và chăm sóc để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Tại bệnh viện, việc chăm sóc lỗ mở khí quản bao gồm thay băng gạc, vệ sinh lỗ mở khí quản, thay hoặc vệ sinh canuyn và khí dung chống nhiễm khuẩn. Đối với trường hợp chăm sóc tại nhà, điều này bao gồm thay băng, rửa lỗ mở khí quản, thay canuyn (hoặc vệ sinh canuyn), chế độ ăn uống, sinh hoạt và vận động phù hợp, và tuân thủ lịch hẹn tái khám đúng hẹn.

• Nhân sự thực hiện: Điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên thực hiện thay băng, rửa lỗ mở khí quản và khí dung; bác sĩ thực hiện thay hoặc vệ sinh canuyn;
• Dụng cụ: Bộ dụng cụ thay băng, bộ dụng cụ hút đờm, bộ dụng cụ thay canuyn mở khí quản, máy và mặt nạ khí dung;
• Bệnh nhân: Được giải thích về thủ thuật để hợp tác;
• Hồ sơ bệnh án: Ghi chú rõ chỉ định và thời gian thực hiện thủ thuật.

Sau khi xác minh hồ sơ và trạng thái của bệnh nhân, thực hiện chăm sóc lỗ mở khí quản như sau:

Hút đờm, thay băng và rửa vết mổ

• Hút đờm: Hút đờm kỹ trước khi chăm sóc lỗ mở khí quản;
• Thay băng, rửa vết mổ lỗ mở khí quản 2 - 3 lần trong ngày đầu tiên. Sau đó, thực hiện 1 lần/ngày. Cách thực hiện như sau:
  • Tháo bỏ băng, gạc cũ;
  • Sát trùng lỗ mở khí quản bằng cồn iod, sau đó sát trùng lại bằng cồn 70°;
  • Vệ sinh chất tiết, dịch nhầy và mủ ở lỗ mở khí quản;
  • Sát trùng lại toàn bộ trước khi thay băng, gạc mới;
  • Dùng gạc mới phủ kín quanh lỗ ống mở khí quản;
  • Dùng dây gạc để buộc cố định canuyn khí quản.

Thay canuyn

• Bác sĩ thực hiện cần rửa tay sạch sẽ;
• Sau khi cố định ống ngoài, thực hiện mở khóa ống trong, rút nhẹ nòng trong của canuyn ra;
• Ngâm nòng ống vào cốc nước oxy già vài phút để làm tan máu, dịch đờm, rồi dùng bàn chải nhỏ chà lại thật sạch. Với canuyn bằng nhựa thì đem ngâm vào dung dịch dakin hoặc benzalkonium 1/750 trong tối thiểu 2 tiếng, sau đó tráng lại bằng nước cất. Nếu là canuyn bạc Krishaber thì đem hấp, sấy khô hoặc đun sôi để tiệt trùng;
• Lau lại canuyn bằng gạc, đặt ống lại và vặn khóa cố định nòng trong của canuyn;
• Lấy gạc hình chữ Y bằng ống thông;
• Dùng que bông tẩm thuốc sát khuẩn, nhẹ nhàng lau sạch vết lỗ mở khí quản sau 30 giây, dùng tăm bông tẩm nước muối sinh lý lau lại vết mở lỗ khí quản;
• Băng lại vải gạc hình chữ Y sạch cho ống thông;
• Khi dây cột canuyn bị lỏng hoặc bẩn thì tháo ra buộc lại cho vừa hoặc đổi dây khác.

• Tụt canuyn: Xử lý theo hướng dẫn điều trị chuẩn;
• Tắc đờm: Đờm khô, do bệnh nhân mất nước. Xử lý là bổ sung đủ nước, làm ẩm không khí thở vào bằng cách ẩm miếng gạc phủ lên canuyn hoặc trong trường hợp bệnh nhân thở máy, cần kiểm tra liên tục lượng nước trong bình làm ẩm;
• Nhiễm khuẩn khí phế quản phổi: Xử lý bằng cách lấy dịch phế quản làm kháng sinh đồ, sau đó sử dụng kháng sinh phổ rộng và điều chỉnh lại khi có kết quả kháng sinh đồ.

Đối với bệnh nhân có lỗ mở khí quản tại nhà, cần chú ý những điều sau:

• Thay băng và rửa vết mổ lỗ mở khí quản 1 lần/ngày;
• Quan sát da xung quanh lỗ mở khí quản khi thay băng, nếu thấy sưng, đỏ, chảy máu, mủ,... thì tái khám ngay;
• Kiểm tra vị trí ống mở khí quản, kiểm tra dây cột mở khí quản, tái khám ngay nếu ống mở khí quản bị tụt hoặc rơi ra ngoài;
• Kiểm tra màu sắc, tính chất của đờm, nhớt trong ống mở khí quản mỗi khi thay băng, tái khám ngay nếu đờm nhớt tăng, có lẫn máu, mủ hoặc bị tắc ống, nghẹt đờm;
• Che lỗ mở khí quản bằng gạc ẩm để tránh bụi, dị vật rơi vào đường thở;
• Việc thay hoặc vệ sinh canuyn được bác sĩ thực hiện tại cơ sở y tế có trang thiết bị cấp cứu đầy đủ;

Về sinh hoạt cho bệnh nhân có lỗ mở khí quản:

• Nên uống nhiều nước, bổ sung rau xanh và trái cây;
• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng để tránh viêm phổi, đặc biệt là trong mùa đông;
• Tránh đắp chăn, ga bịt lỗ thở khi ngủ;
• Khi tắm, che chắn lỗ thở, tránh nước bắn vào đường thở gây ho, sặc hoặc ngạt thở;
• Tập thể dục với các bài tập nhẹ nhàng, phù hợp với tình trạng sức khỏe.

Bệnh nhân có lỗ mở khí quản cần tái khám ngay nếu xuất hiện 1 trong các dấu hiệu như: Khó thở, sốt cao, ho nhiều, đờm nhớt tăng đột ngột hoặc kèm máu mủ, vùng da xung quanh lỗ mở khí quản sưng, nóng, đỏ, đau, chảy máu, mủ, tụt hoặc rơi ống mở khí quản,...

\n
• \nNhững điều cần biết về khai khí quản\n
\n
• \nTiếp cận ban đầu bệnh nhân đa chấn thương\n
\n
• \nChỉ định mở khí quản cấp cứu\n
\n