Hydrochlorothiazide: Hiệu quả và cảnh báo khi sử dụng

Hydrochlorothiazide là lựa chọn hàng đầu trong điều trị phù và huyết áp cao. Dù ban đầu được sử dụng rộng rãi, hiện nay hydrochlorothiazide đang giảm dần sự phổ biến, nhường chỗ cho các loại thuốc khác như chất ức chế men chuyển và thuốc chống thụ thể angiotensin II, mang lại lợi ích bảo vệ tim mạch rõ ràng hơn.

Thuốc hydrochlorothiazide thuộc nhóm thuốc lợi tiểu. Nó được sử dụng độc lập hoặc kết hợp với các loại khác để kiểm soát tăng huyết áp. Ngoài ra, hydrochlorothiazide còn giúp giảm phù, tình trạng giữ nước và chất lỏng dư thừa trong cơ thể do các vấn đề về tim, thận và gan. Thuốc cũng hỗ trợ trong điều trị phù nề do sử dụng một số loại khác như estrogen và corticosteroid.

XEM THÊM: Thuốc điều trị tăng huyết áp - Lưu ý quan trọng khi sử dụng lâu dài

Đối với bệnh nhân có vấn đề về thận, thiazide có thể tăng nguy cơ tăng ure huyết. Việc sử dụng thuốc cần thận trọng đối với những người có suy giảm chức năng thận. Thiazide cũng cần được sử dụng cẩn thận cho những người có suy giảm chức năng gan hoặc gan tiến triển, vì những biến động nhỏ trong cân bằng chất lỏng và điện giải có thể gây hôn mê gan.

Thêm vào đó, thiazide có thể tương tác hoặc làm tăng hiệu quả của các thuốc hạ huyết áp khác. Bệnh nhân có hoặc không tiền sử về dị ứng hoặc hen phế quản có thể phản ứng nhạy cảm. Khả năng gây ra các vấn đề như cấp tính hoặc kích thích lupus ban đỏ hệ thống đã được báo cáo khi sử dụng hydrochlorothiazide.

Bệnh tăng nhãn áp: Hydrochlorothiazide, một dạng sulfonamide, có thể tạo ra một phản ứng đặc biệt, dẫn đến giảm thị lực cấp tính và tăng áp góc đóng cấp tính. Triệu chứng có thể bao gồm giảm thị lực đột ngột hoặc đau mắt, thường xuất hiện trong vài giờ đến vài tuần sau khi bắt đầu sử dụng thuốc. Nếu không điều trị, bệnh tăng nhãn áp góc đóng cấp tính có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn. Ngừng sử dụng hydrochlorothiazide ngay khi có dấu hiệu và xem xét liệu pháp y tế hoặc phẫu thuật nếu áp lực vẫn không kiểm soát được.

Chung quy, khi sử dụng các loại thuốc lợi tiểu, đặc biệt là thuốc hydrochlorothiazide, tất cả bệnh nhân nên được đánh giá cân bằng dịch và điện giải. Đặc biệt quan trọng là phải xác định điện giải trong huyết thanh và nước tiểu, đặc biệt khi bệnh nhân bị nôn quá mức. Lưu ý các dấu hiệu hoặc triệu chứng của mất cân bằng chất lỏng và điện giải, bao gồm khô miệng, khát, suy nhược, hôn mê, buồn ngủ, bồn chồn, lú lẫn, co giật, đau cơ hoặc chuột rút, mỏi cơ, hạ huyết áp, thiểu niệu, nhịp tim nhanh và rối loạn tiêu hóa như buồn nôn và nôn.

Hạ kali máu có thể phát triển, đặc biệt khi tăng nhanh do sử dụng lợi tiểu, khi gan bị xơ nặng hoặc sau khi sử dụng thuốc hydrochlorothiazide kéo dài. Có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim và cũng có thể làm tăng phản ứng của tim với tác động độc hại của digitalis. Việc này có thể được tránh hoặc điều trị bằng cách sử dụng thuốc lợi tiểu tiết kiệm kali hoặc bổ sung kali qua thực phẩm.

Hạ natri máu cũng có thể xảy ra ở bệnh nhân phù nề hoặc trong điều kiện nhiệt đới khi sử dụng thuốc hydrochlorothiazide; cách tiếp cận hợp lý là hạn chế nước, thay vì sử dụng muối, trừ trường hợp hiếm khi hạ natri máu đe dọa tính mạng. Trong tình huống này, truyền natri có thể là lựa chọn phù hợp.

XEM THÊM: Nên chọn thuốc Hydrochlorothiazide hay Furosemide cho bệnh nhân phù chân do suy thận, và liều lượng nào?

Tăng acid uric máu có thể xảy ra hoặc gout cấp tính có thể bắt đầu ở một số bệnh nhân sử dụng thiazide. Đối với bệnh nhân tiểu đường, có thể cần điều chỉnh liều lượng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết uống khi sử dụng kèm với thuốc hydrochlorothiazide, do tăng đường huyết có thể xảy ra với thuốc lợi tiểu thiazide. Vì vậy, bệnh đái tháo đường tiềm ẩn có thể trở nên rõ ràng trong quá trình điều trị bằng thiazide.

Tác dụng giảm huyết áp của thuốc hydrochlorothiazide có thể được tăng cường ở bệnh nhân sau phẫu thuật cắt giao cảm. Nếu suy thận tiến triển rõ ràng hơn, cân nhắc ngừng thuốc hydrochlorothiazide. Thêm vào đó, thiazide đã được chứng minh làm tăng bài tiết magie qua nước tiểu; điều này càng có thể dẫn đến hạ huyết áp.

Ngược lại, thiazide có thể giảm bài tiết canxi qua nước tiểu và có thể dẫn đến tăng canxi huyết thanh không liên tục, gây rối loạn chuyển hóa canxi. Sự tăng calci huyết rõ rệt có thể là dấu hiệu của cường cận giáp tiềm ẩn. Việc sử dụng thiazide nên được ngưng trước khi thực hiện các xét nghiệm chức năng tuyến cận giáp. Tăng mức cholesterol và chất béo trung tính có thể được kết hợp với điều trị lợi tiểu chứa thuốc hydrochlorothiazide.

Các phản ứng không mong muốn khi sử dụng thuốc hydrochlorothiazide đã được báo cáo theo từng hệ cơ quan như sau:

• Toàn thân: Cảm giác yếu cơ
• Tim mạch: Hạ huyết áp, đặc biệt khi đứng dậy. Có thể nghiêm trọng hơn khi kết hợp với rượu, barbiturat, ma túy hoặc các thuốc hạ huyết áp khác
• Tiêu hóa: Viêm tụy, vàng da (trong bệnh gan vàng da do ứ mật), tiêu chảy, nôn mửa, viêm xoang, chuột rút, táo bón, kích ứng dạ dày, buồn nôn, mất khẩu phần ăn.
• Huyết học: Thiếu máu bất sản, giảm số lượng hạt bạch cầu, giảm số lượng bạch cầu, giảm máu tan máu, giảm số lượng tiểu cầu.
• Quá mẫn: Phản ứng phòng vệ, viêm mạch hoại tử (viêm mạch và da hoại tử), suy hô hấp bao gồm viêm phổi và phù phổi, nhạy cảm với ánh sáng, sốt, ngứa, phát ban, ban xuất huyết.
• Chuyển hóa: Rối loạn các chất điện giải, có thể làm tăng đường huyết, có thể xuất hiện đường trong nước tiểu.
• Cơ xương: Co thắt cơ.
• Thần kinh: Chóng mặt, dị cảm, đau đầu, chuột rút
• Thận: Suy thận, rối loạn chức năng thận, viêm mô kẽ thận
• Da: Ban đỏ đa dạng bao gồm cả hội chứng Stevens-Johnson, viêm da tróc vảy, hoặc hoại tử biểu bì nhiễm độc, rụng tóc từng mảng.
• Tiểu đường: Giảm ham muốn tình dục ở nam giới

Khi sử dụng đồng thời các loại thuốc sau đây, có thể xảy ra tương tác với thuốc hydrochlorothiazide:

• Rượu, barbiturat hoặc ma túy: Tăng khả năng hạ huyết áp đứng dậy.
• Thuốc điều trị đái tháo đường (cả thuốc uống và Insulin): Có thể cần điều chỉnh liều lượng của thuốc điều trị đái tháo đường.
• Thuốc hạ huyết áp khác: Tăng cường tác dụng hạ áp
• Cholestyramine và Colestipol: Hấp thụ hydrochlorothiazide giảm đi
• Corticosteroid, ACTH: Tăng khả năng rối loạn điện giải, đặc biệt là hạ kali máu.
• Thuốc giãn cơ xương: Có thể tăng khả năng phản ứng với thuốc giãn cơ
• Lithium: Nên tránh việc sử dụng chung với thuốc lợi tiểu. Thuốc lợi tiểu có thể giảm sự đào thải của lithium ở thận và tăng nguy cơ độc tính lithium.
• Thuốc chống viêm không steroid: Trong một số trường hợp, sử dụng nhóm thuốc này có thể giảm tác dụng lợi tiểu.

Để kết luận, thuốc Hydrochlorothiazide thuộc nhóm thuốc lợi tiểu, giúp thận loại bỏ nước và muối không cần thiết từ cơ thể, làm giảm huyết áp và phù. Trong quá trình điều trị, quan trọng để theo dõi tình trạng điện giải và điều chỉnh nếu cần thiết để giảm tác dụng phụ.

Tham khảo thêm tại: webmd.com, accessdata.fda.gov