Bài viết chuyên sâu do Bác sĩ I Nguyễn Hùng - Chuyên khoa Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Đà Nẵng tư vấn
Mạch bụng, phương pháp thay thế thận độc đáo, đang trở thành lựa chọn hàng đầu trong việc chăm sóc những người mắc bệnh suy thận. Tìm hiểu ngay về ưu điểm tuyệt vời của mạch bụng và những rủi ro có thể xuất hiện, chỉ có trong bài viết dưới đây.
1. Mạch bụng
Mạch bụng là gì?
Mạch bụng hoặc thẩm phân phúc mạc là phương pháp sử dụng màng bụng như một bộ lọc thay thế cho thận khi thận không hoạt động đúng cách. Mạch bụng giúp loại bỏ chất chuyển hóa và nước dư thừa khỏi cơ thể, duy trì cân bằng nội môi.
Diện tích màng bụng gần bằng diện tích cơ thể, khoảng 1-2 m2. Bình thường, khoang ổ bụng chứa khoảng 100ml dịch sinh lý và có thể chứa hơn 2 lít mạch bụng mà không gây khó chịu hoặc ảnh hưởng đến chức năng hô hấp. Màng bụng hoạt động như một màng lọc giữa hai khoang: một bên là khoang chứa dịch mạch bụng, một bên là các mạch xung quanh màng bụng. Trong quá trình dịch mạch bụng ở trong khoang bụng, quá trình khuếch tán, lọc và hấp thụ diễn ra đồng thời.
Quá trình khuếch tán là quá trình chất hòa tan di chuyển từ nơi có nồng độ cao trong máu như ure, creatinin, kali,.. qua màng lọc (ở đây là màng bụng) sang khoang chứa dịch mạch bụng.
Sự chênh lệch áp lực thẩm thấu giữa dịch mạch bụng và mạch máu giúp nước thẩm thấu từ khoang máu sang khoang dịch mạch bụng, giúp loại bỏ nước thừa trong cơ thể.
Lọc màng bụng hay còn gọi là thẩm phân phúc mạc là phương pháp sử dụng chính màng bụng của người bệnh làm màng lọc thay thế cho thận đã suy yếuCác phương pháp mạch bụng
Mạch bụng cấp
Trong mạch bụng cấp, một ống tạm thời được đặt vào khoang bụng của bệnh nhân. Mỗi lần, 2 lít dịch mạch bụng được đưa vào, sau 2 giờ dịch được tháo ra và tiếp tục đưa vào 2 lít dịch mới. Quá trình này diễn ra liên tục cho đến khi cân bằng điện giải được khôi phục, nội môi cơ thể ổn định và chức năng thận hồi phục.
Mạch bụng cấp được áp dụng khi không có thận nhân tạo hoặc bệnh nhân không phù hợp với thận nhân tạo. Nó được chỉ định trong suy thận cấp hoặc các giai đoạn nặng của suy thận mạn, đặc biệt khi pH máu ≥ 7,2 , Kali máu ≥ 6,5 mmol/l, ure máu ≥ 30 mmol/l, cùng với tình trạng thể tích tuần hoàn quá mức đe dọa đến phù phổi cấp,...
Mạch bụng liên tục ngoại trú (CAPD)
Một ống cố định được đưa qua da vào khoang bụng và được định vị tại vùng túi Douglas. Ống thông thường là catheter Tenckhoff có hai nút chặn. Việc đặt ống được thực hiện trong phòng mổ và giữ nguyên suốt thời kỳ mà bệnh nhân sử dụng mạch bụng.
Trong mạch bụng liên tục ngoại trú, dịch mạch bụng luôn có mặt trong khoang bụng của bệnh nhân. Dịch này được thay đổi khoảng 4 lần mỗi ngày, và quá trình thay và tháo dịch được thực hiện thủ công, có thể thực hiện tại nhà. Quá trình trao đổi dịch diễn ra như sau:
- Giai đoạn 1: đưa dịch vào. Dịch chưa lọc và không có vi khuẩn được đưa vào ổ bụng qua catheter.
- Giai đoạn 2: ngâm dịch. Dịch mạch bụng được ngâm trong ổ bụng từ 4-8 giờ tùy thuộc vào nồng độ dịch.
- Giai đoạn 3: xả dịch ra. Dịch đã ngâm được xả ra ngoài dưới tác động của trọng lực. Sau khi xả hết dịch đã ngâm, quá trình đưa dịch vào được bắt đầu lại từ giai đoạn 1.
Mạch bụng chu kỳ tự động (ADP)
Mạch bụng chu kỳ tự động chia thành các dạng: Mạch bụng liên tục chu kỳ (CCPD) và mạch bụng cách đều ban đêm (NIPD), mạch bụng thủy triều (TPD).
Giống như mạch bụng liên tục ngoại trú, một ống thông được sử dụng để trao đổi dịch. Trong mạch bụng liên tục chu kỳ, mỗi đêm, dịch lọc mạch bụng được đưa vào cơ thể tự động thông qua một thiết bị trao đổi dịch chu kỳ. Trong thời gian ban ngày, bệnh nhân giữ một lượng dịch mạch bụng trong ổ bụng, và dịch này sẽ được tháo ra trước khi chu kỳ lọc ban đêm bắt đầu.
Mạch bụng cách đều ban đêm diễn ra tương tự mạch bụng liên tục chu kỳ, với sự khác biệt là không có dịch mạch bụng trong cơ thể ban ngày. Ban đêm, số lượng chu kỳ lọc tăng lên để bù lại sự thiếu dịch ban ngày.
Mạch bụng thủy triều là phương pháp sử dụng một lượng dịch đưa vào ban đầu, sau đó giữ lại một phần dịch trong khoảng thời gian nghỉ giữa các chu kỳ.
Mạch bụng liên tục ngoại trú và mạch bụng chu kỳ tự động được sử dụng cho bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối khi lượng lọc cầu thận < 15 ml/phút, khi bệnh nhân cách xa các trung tâm lọc máu nên không thực hiện được thủ thuật chạy thận nhân tạo hoặc có các chống chỉ định với chạy thận nhân tạo.
2. Lợi ích của phương pháp lọc màng bụng
Bệnh nhân không phải sử dụng thường xuyên các thuốc chống đông do đó hạn chế nguy cơ đột quỵ, xuất huyết tiêu hóa- Quy trình đơn giản, dễ thực hiện, có thể áp dụng ở những nơi không có máy thận nhân tạo, giúp bệnh nhân giảm sự phụ thuộc vào thiết bị.
- Phù hợp với đa dạng đối tượng, đặc biệt là những người đang trong quá trình học tập hoặc công việc.
- Phương pháp lọc màng bụng giúp điều chỉnh từ từ chất hòa tan và lượng nước trong cơ thể, thích hợp cho những bệnh nhân có huyết động không ổn định.
- Hiệu suất lọc máu cao, bảo vệ thận hiệu quả.
- Bệnh nhân tránh được tình trạng mất máu và thiếu sắt.
- Chế độ dinh dưỡng không bị hạn chế nhiều như khi sử dụng phương pháp thay thế khác.
- Bệnh nhân không cần sử dụng thường xuyên các loại thuốc chống đông, giảm rủi ro đột quỵ và xuất huyết tiêu hóa.
3. Hạn chế của phương pháp lọc màng bụng
Những vấn đề phức tạp có thể xuất hiện khi thực hiện phương pháp lọc màng bụng bao gồm:
- Bệnh nhân có thể phát ban đỏ do dung dịch lọc màng bụng chứa glucose với nồng độ 1,5 g%, 2 g% hoặc 2,5 g%.
- Viêm phúc mạc, nguy cơ nhiễm trùng ống thông do bệnh nhân không tuân thủ đúng quy trình khi thực hiện tại nhà.
- Huyết áp thấp do lượng dung dịch siêu lọc bị rút ra nhiều. Các bệnh nhân có gan cổ chướng có khả năng tăng cao áp huyết trong những ngày đầu tiên.
- Mất lượng protein lớn qua quá trình lọc
- Rối loạn nhịp tim, giảm nhiệt độ cơ thể
Bệnh nhân cũng có thể đối mặt với những rủi ro như: Dịch rò rỉ từ ổ bụng, tắc ống thông, ống thông bị tụt vào trong hoặc ra khỏi ổ bụng, chảy máu ở vị trí đặt ống thông hoặc vào phúc mạc.
Không phải mọi bệnh nhân đều thích hợp với phương pháp lọc màng bụng, và các trường hợp không thích hợp bao gồm:
- Bệnh nhân đang mắc nhiễm trùng phúc mạc, phúc mạc bị dính do chấn thương hoặc phẫu thuật trước đó
- Phúc mạc bị xơ hóa, bệnh nhân mới mổ ghép động mạch chủ bụng
- Bệnh nhân có khối u trong ổ bụng
Lọc màng bụng chống chỉ định với bệnh nhân có khối u trong bụng- Bệnh nhân bị thoát vị cơ hoành, thoát vị thành bụng hoặc thoát vị bẹn
- Bệnh nhân mắc bệnh phổi phế quản tắc nghẽn mạn tính nặng
- Bệnh nhân không dung nạp tốt dung dịch trong ổ bụng
- Bệnh nhân suy dinh dưỡng nặng, nhiễm trùng da, mắc các bệnh lý đường ruột (như viêm ruột, viêm túi thừa) hoặc béo phì
- Bệnh nhân không thể tuân thủ đúng yêu cầu kỹ thuật
Bác sĩ Nguyễn Hùng tốt nghiệp chuyên ngành Nội tổng quát - Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh; thành thạo Tiếng Anh và Tiếng Pháp. Với hơn 36 năm kinh nghiệm, trong đó có 17 năm làm Trưởng khoa Nội thận - nội tiết tại Bệnh viện Đà Nẵng, bác sĩ có chuyên môn trong điều trị các bệnh lý về nội tiết – đái tháo đường và thận. Hiện nay, ông là bác sĩ chuyên trách về điều trị bệnh nội tiết tại Khoa Khám bệnh & Nội khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Đà Nẵng.
\nĐể đặt lịch hẹn tại viện, Quý khách vui lòng gọi HOTLINE\nhoặc đặt lịch trực tuyến TẠI ĐÂY.\nTải và đặt lịch hẹn một cách tự động qua ứng dụng MyMinprice để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc, mọi nơi ngay trên điện thoại.