Nhiễm toan ceton ở người mắc bệnh tiểu đường

Chuyên gia tư vấn: Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Xuân Chiến - Trưởng khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice Hạ Long.

Nhiễm toan ceton ở bệnh nhân đái tháo đường là một trong những biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường, có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Vì vậy, người mắc đái tháo đường cần chú ý đến các dấu hiệu của nhiễm toan ceton để phát hiện và xử lý kịp thời, tránh nguy cơ gặp phải những biến chứng nguy hiểm.

Nhiễm toan ceton do đái tháo đường là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường, xảy ra khi cơ thể bệnh nhân sản xuất quá nhiều axit trong máu (gọi là ceton). Tình trạng này xuất hiện khi cơ thể người bệnh không sản xuất đủ insulin, gây ra những rối loạn nặng trong chuyển hoá protid, lipid và carbohydrate.

Nhiễm toan ceton do đái tháo đường bao gồm 2 rối loạn sinh hóa nguy hiểm: Tăng glucose máu, nhiễm ceton, nhiễm toan kèm theo các rối loạn điện giải. Đây là một cấp cứu nội khoa cần được theo dõi tại khoa điều trị tích cực vì có nguy cơ biến chứng nguy hiểm như hôn mê, phù não và thậm chí là tử vong.

• Cảm giác mệt mỏi, tầm nhìn mờ, ý thức mơ màng;
• Buồn nôn, nôn mửa, đau bụng;
• Cảm giác khát nhiều, uống nhiều và tiểu nhiều;
• Mất cân nhanh chóng;
• Đường huyết > 13,9 mmol/L (> 250 mg/dL) khi đo bằng máy đo đường huyết cá nhân;
• Nhịp tim nhanh, hạ huyết áp;
• Dấu hiệu mất nước: Môi khô, lưỡi khô, da khô nặng;
• Nhịp thở có 4 thì: Hít vào - ngừng thở - thở ra - ngừng thở, hơi thở có mùi ceton (mùi táo chín). Mùi ceton xuất hiện do tình trạng thải bỏ sản phẩm aceton có nguồn gốc từ acetoacetat qua phổi;
• Thân nhiệt thường giảm nhẹ do tình trạng giãn tĩnh mạch ngoài da. Đây là biểu hiện của tiên lượng xấu.

Bệnh nhân nên gọi cấp cứu ngay lập tức nếu có các biểu hiện sau:

• Mức đường trong máu thường xuyên cao hơn 300 mg/dL hoặc 16.7 mmol/L;
• Có ceton trong nước tiểu, không giảm xuống mức giới hạn cho phép;
• Có trên 1 triệu chứng của nhiễm toan ceton do đái tháo đường.

• Thiếu insulin: Do bệnh tiểu đường, ngừng điều trị insulin, kỹ thuật tiêm insulin không đúng;
• Bệnh lý cấp tính, nhiễm trùng (viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng đường tiêu hoá, nhiễm trùng tiết niệu, viêm tụy cấp, cảm cúm), chấn thương hay phẫu thuật,... kích thích cơ thể sản xuất một số hormone như: Catecholamine, Cortisol và Glucagon, ảnh hưởng đến hoạt động của insulin và gây biến chứng nhiễm toan ceton;
• Rối loạn thể chất và tâm thần;
• Đau tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ;
• Sử dụng thuốc hạ đường huyết không đúng chỉ định;
• Ảnh hưởng của việc sử dụng rượu hoặc lạm dụng ma túy;
• Tác dụng phụ của việc dùng thuốc như corticoid và một số thuốc lợi tiểu;
• Ảnh hưởng của các bệnh nội tiết: cường giáp, cường năng tuyến thượng thận, u tủy thượng thận;
• Stress.

• Khám lâm sàng;
• Xét nghiệm máu để đo mức ceton, nồng độ glucose, và axit trong máu;
• Điện giải đồ;
• Tổng phân tích nước tiểu;
• Chụp X-quang;
• Điện tâm đồ: Đo hoạt động điện của tim.

Lưu ý: Cần chẩn đoán phân biệt các triệu chứng tụt huyết áp, rối loạn tâm thần và đau bụng dữ dội của bệnh nhân nhiễm toan ceton đái tháo đường với các bệnh lý khác.

Điều trị nhiễm toan ceton đái tháo đường chủ yếu bao gồm: chống mất nước, bù đủ insulin, phục hồi cân bằng điện giải và điều trị rối loạn toan kiềm. Để cụ thể hơn:

• Lập bảng theo dõi điều trị:

Để theo dõi và ghi chép dấu hiệu sống còn và lên kế hoạch xét nghiệm chẩn đoán liên quan đến thủ thuật điều trị.

• Bồi phụ insulin:

Sử dụng insulin tác dụng nhanh để điều trị nhiễm toan ceton nghiêm trọng. Insulin thường có thể được dùng ngay sau khi chẩn đoán, với liều lượng khởi đầu là 0,1 đơn vị/kg tiêm tĩnh mạch, sau đó duy trì với liều 0,1 đơn vị/kg/giờ. Nếu bệnh nhân có thể ăn uống, chuyển sang insulin dưới da với liều phụ thuộc vào glucose máu.

• Bồi phụ dịch và điện giải:

Bệnh nhân thường mất khoảng 4-5 lít dịch, cần được bù đủ. Ban đầu, sử dụng dung dịch muối 0,9%, sau đó điều chỉnh tùy thuộc vào glucose máu. Cần theo dõi cẩn thận kali huyết thanh.

• Bồi phụ kali:

Giữ cho kali máu ổn định, đặc biệt là khi bệnh nhân thấp kali máu do tiểu nhiều và nôn ói.

• Bồi phụ phosphat:

Hiếm khi cần thiết, nhưng nếu phosphat máu giảm đáng kể, cần bồi phụ một lượng nhỏ phosphat.

• Điều trị nhiễm khuẩn kết hợp: Sử dụng kháng sinh theo chỉ định.

• Kiểm soát bệnh tiểu đường bằng cách duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất hàng ngày và tuân thủ đúng đắn các loại thuốc theo chỉ định của bác sĩ;
• Tự theo dõi lượng glucose và ceton nước tiểu, đặc biệt khi bị ốm hoặc căng thẳng;
• Bổ sung insulin và thức ăn lỏng khi cần thiết, đồng thời liên hệ với bác sĩ khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường;
• Không tự điều chỉnh liều insulin hoặc ngừng thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ, đặc biệt khi có thêm các vấn đề sức khỏe khác.

Nhiễm toan ceton ở bệnh nhân đái tháo đường là biến chứng nguy hiểm, có thể dẫn đến tình trạng hôn mê hoặc tử vong. Vì vậy, người bệnh cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế khi cần thiết.

Để duy trì sức khỏe tốt, việc kiểm tra định kỳ là quan trọng, đặc biệt đối với những người có dấu hiệu bất thường về bệnh tiểu đường. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minprice cung cấp các Gói khám sức khỏe tổng quát phù hợp với mọi độ tuổi và nhu cầu cá nhân, bao gồm:

• Gói khám sức khỏe tổng quát Vip
• Gói khám sức khỏe tổng quát đặc biệt
• Gói khám sức khỏe tổng quát tiêu chuẩn

Kết quả khám sẽ được gửi về tận nhà. Nếu phát hiện bất kỳ vấn đề nào cần chăm sóc đặc biệt, bạn có thể sử dụng dịch vụ chuyên sâu tại Bệnh viện với chất lượng hàng đầu.

• pH máu bình thường là bao nhiêu? Những yếu tố ảnh hưởng đến pH máu
• Công dụng của thuốc Forxiga
• Nhiễm toan Ceton là gì?